Supermarkten laten tegenwoordig vaak weten zeer begaan te zijn met 'onze gezondheid' en met het milieu. Ondertussen verkopen én promoten ze nog altijd veel 'rommelvoedsel': flink gesuikerde frisdranken, heel zoete, zoute of vette tussendoortjes en andere producten die wel lekker smaken maar die niks te maken hebben met gezond eten. Lidl en Dirk doen het beter dan Albert Heijn, blijkt uit de 'superlijst' van Questionmark, die is gebaseerd op uitgebreid onderzoek.

(klik erop voor grotere weergave)Slechts weinig mensen eten echt gezond. In Nederland en alle landen om ons heen eten verreweg de meeste mensen minder groente en fruit dan goed is en juist meer vlees en zoete snoeperij. Kijken we naar verschillen tussen mannen en vrouwen, dan zijn het vooral de mannen die het kennelijk weinig kan schelen wat ze allemaal in hun lijf proppen. Vooral de hoeveelheden bier, frisdrank en vlees vallen dan op.

'Met volkoren meel!', vermelden sommige koekfabrikanten op de verpakking van hun product, liefst vergezeld van een afbeelding van korenhalmen - terwijl slechts een deel van het gebruikte meel volkoren is, en een groter deel het ongezondere bloem. De Consumentenbond hekelt deze praktijk maar weer eens, nu in een artikel over volkoren in de Consumentengids van mei 2020. Dat artikel is ook voor niet-leden gratis te lezen.

Elke maand ongeveer twee weken ziek waren de kinderen die werden gezien door kinderarts Ellen van de Gaag. Een duidelijke oorzaak was er niet. De kinderarts sprak met de ouders en samen lieten ze de kinderen veel meer groene groenten eten, net als volle melk, roomboter en wat rundvlees. En kijk eens aan: een half jaar later waren ze nog maar vijf dagen per maand ziek of snotterig.

Voeding en kanker hebben beslist een relatie. Maar het is niet zozeer het soort voeding dat het risico op kanker verhoogt, maar vooral de hoeveelheid. Overgewicht en alcohol verhogen de kans op kanker veel meer dan het eten van onvoldoende groente en fruit. Dat leert een studie waarvan de resultaten vorige week zijn gepubliceerd in de British Medical Journal.

Mensen die 'gezonder willen gaan eten' kiezen er vaak voor om te minderen met vet, of juist met koolhydraten (meelproducten en suikers). Welke keuze is beter? Onderzoek leert dat dat vrijwel niks uitmaakt. Wat wél scheelt, is: kiezen voor vetten of koolhydraten van hoge kwaliteit. Dus: onverzadigde plantaardige vetten en volkoren graanproducten, of groenten en fruit.

Het nieuwe voedsel-logo Nutri-score heeft inmiddels voorzichtig zijn intrede gedaan in de schappen van Nederlandse supermarkten. Eerder was het al in gebruik genomen in Frankrijk, België, Luxemburg, Spanje en Duitsland. Het logo is vrij duidelijk: groen of A = goed, rood of E = niet goed, en de drie kleuren of letters daar tussenin betekenen 'een (klein) beetje goed'. Het is duidelijk, maar wat zegt het helemaal?

Chocola is voor bijna iedereen een lekkernij. Echt nodig hebben we het niet. Het behoort tot de luxe voeding, ofwel: snoeperij. Maar in tegenstelling tot vrijwel alle andere snoepgoed is chocola niet altijd slecht voor de gezondheid. Het zijn de hoeveelheden toegevoegde suiker en een hoog gehalte aan (verzadigd) vet die bepaalde soorten chocola tot een ongezonde keuze maken. Kies je voor chocola met weinig suiker en weinig vet, dan is er weinig mis mee.

Kies voor volkoren, en stop dus met witbrood, witte rijst en witte pasta. Dat is punt 1 in het nieuwste advies van de Belgische Hoge Gezondheidsraad. De aanbeveling om minder rood vlees te eten staat niet in de top-5, 'omdat dat al zo normaal is'. Nadrukkelijk wordt aanbevolen om meer groenten en fruit te eten, meer peulvruchten en noten of zaden en het gebruik van zout en suikerhoudende dranken juist te verminderen.

De veiligheid van ons voedsel is nog altijd niet verzekerd. In Nederland werd vorig jaar 144 keer een waarschuwing gegeven over onveilig voedsel. Dat aantal is de afgelopen jaren telkens toegenomen; de voorgaande drie jaren ging het om 65, 101 en 124 gevallen. Dit blijkt uit een verslag van de Europese registratie-organisatie RASFF over de voedselveiligheid in Europa (als pdf te downloaden). Nederland slaat geen fraai figuur tussen de omringende landen.

Bijna een kwart van alle Nederlanders kampt met problemen aan maag, darmen of lever. Dat meldde de Maag Lever Darm Stichting begin mei 2019 op basis van onderzoek dat het RIVM voor hen had uitgevoerd.

Kijken we naar alle chronische aandoeningen, dan heeft de helft van alle ouderen daar last van, en één op de drie heeft zelfs meerdere chronische ziektes of aandoeningen.

Dat is toch niet normaal?

Echt ongezonde vetten (transvetten) zijn in Nederland al vrijwel helemaal uit voedingsmiddelen verdwenen. In andere Europese landen komt dat echter nog wel voor. De Europese Unie heeft nu per wet bepaald dat vanaf april 2021 levensmiddelen maximaal nog 2% transvet mogen bevatten. De Nederlandse vetverwekers, verenigd in MVO, zijn blij met deze bepaling.

Ofschoon sommigen vinden dat alleen helemaal géén alcohol echt gezond is, is een goed advies voor gezond drankgebruik 1 à 2 consumpties per dag. Maar hoeveel is dat nou precies? Vooral voor thuisgebruik blijkt 'één comsumptie' vaak méér te zijn dan de aanbevolen standaard portie.

Elke keer weer steekt een hype over voeding de kop op. Ging het eerder over tarwegras, brood, superfoods of gluten, nu staan kokosvet of selderijsap weer centraal. Diëtist Jonathan Klaassen verwonderde zich over de massale klakkeloze navolging van zo veel nieuwe 'voorschriften' en schreef er met zijn uitgebreide kennis en gezonde verstand een boek over: 'Voedsel voor de geest'. Zijn boodschap: wees zelf de baas over je buik én over je geest – dát is nodig voor een gezond leven.

Voedingsmiddelenfabrikanten doen vaak moeilijk over het verminderen van de hoeveelheden suiker of zout in hun producten. 'Dat pikken consumenten niet', luidt dan het verweer. Maar Hak, fabrikant van groenten in glazen potten, doet het gewoon, en fors ook. Voortaan zit in veel groenten tot 30% minder suiker en tot 40% minder zout. En vier traditionele producten bevatten helemaal geen toegevoegde suiker en zout meer.

Meer groente en minder vlees eten is hartstikke gezond, dat is al lang bekend. Maar in de praktijk is het lastig om die overstap te maken, wordt vaak gezegd. Dat is een misvatting, leert onderzoek: minder vlees en vooral meer groente eten blijkt helemaal niet zo moeilijk als de kok of keukenprins het een beetje slim aanpakt. Consumenten vinden het vaak nog lekkerder ook.

'Het smaakt zo lekker' of 'het kraakt zo lekker' of 'het ziet er zo lekker uit' zijn vaak redenen om te kiezen voor een snackje om nú de honger of lekkere trek te stillen. Je mond en maag maken die keuze. Terwijl het hoofd eigenlijk weet: je kunt beter kiezen voor een stukje fruit of een andere gezond snack. Hoe krijg je dit voor elkaar: van de gezonde keuze een gewoonte maken? 'Dat gaan we uitzoeken', zei onlangs de Wageningse professor Liesbeth Zandstra.

Probiotica ('gezondheids-yoghurts') helpen vaak echt tegen de nadelige gevolgen van antibiotica. Dat blijkt uit een uitgebreide studie van TNO. Het effect is zodanig duidelijk, dat TNO een gids samenstelde waarin negen producten met naam en toenaam worden aanbevolen. Probiotica bestaan vooral uit diverse soorten melkzuurbacteriën.

Is vet echt slecht voor je gezondheid? Of zijn suikers en andere koolhydraten de boosdoeners? Voedingsprofessor Jaap Seidell weet het ook niet precies, maar heeft wel één duidelijk advies: kies voor vers en onbewerkt en laat alle gekunstelde gemakstroep staan. Dat schrijft hij in zijn laatste wekelijkse column in Het Parool.

Koekjes zijn doorgaans voor bij de koffie of thee. De zogeheten ‘tussendoorkoeken’ zijn meestal veel groter, en apart verpakt, zodat je ze makkelijk mee kunt nemen. Die koeken lijken soms heel gezond: ‘zonder toegevoegde suikers’, of ‘met fruit’, of ‘met yoghurt’, of met gezonde ingrediënten zoals spelt, quinoa of amandel. Hoe gezond is dat nou?

Gezond eten en de nodige beweging, kunnen helpen voorkomen dat ziektes als diabetes, obesitas, reuma en maag-darm-leveraandoeningen ontstaan. Dit inzicht is al lang bekend natuurlijk, maar er zijn gestaag meer artsen en gezondheidscentra die hier ook naar handelen. Zij schrijven geen pillen meer voor, maar geven advies waarmee de ‘patiënt’ echt gezond wordt én blijft.

Ons eten is lekker, makkelijk en goedkoop én het is veilig, gezond en duurzaam. Helaas zijn die zes zaken niet altijd tegelijk waar. Maar we moeten wel proberen dat zoveel mogelijk waar te maken. Dit is de kern van de boodschap van de publicatie ‘Wat ligt er op ons bord?’ van het RIVM. Diverse media pikten hier vooral de suggestie uit dat het goed is als we minder vlees gaan eten.

Tussen alle berichten over obesitas en voedselschandelen eindelijk eens goed nieuws: kinderen eten meer fruit. Vergeleken met vijf jaar geleden liefst 20% méér. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM, dat bedoeld is als onderdeel van de nieuwe Voedselconsumptiepeiling.

Is koffie nou goed of slecht voor  hart en bloedvaten? Dat hangt af van het soort koffie.
• Gezond is filterkoffie, ook van koffie-pads.
• Ongezond is ongefilterde koffie; dus bijvoorbeeld espresso uit versgemalen bonen, Turkse koffie of koffie uit een cafetière of een doordrukpot.

Op de nieuwe website zoetstoffen.nl is veel kennis te vinden over kunstmatige zoetstoffen. Alle informatie klopt – dat wil zeggen er staan geen onjuiste dingen. Dat houdt niet automatisch in dat de informatie ook volledig is. De site is opgezet door de branche-organisaties van producten van frisdrank en die van zoet gebak.

Baby’s eerste ‘echte’ eten is vaak een fruithapje - dat smaakt meestal lekkerder (= zoeter) dan groente. Maar het is helemaal niet verkeerd als de ouders even volhouden en hun kleintje eerst alleen groentehapjes geven. Dat levert een peuter op die makkelijker groente eet. En daarmee is de eerste gezondheidswinst voor een heel leven alweer behaald.

Met vitamine verrijkte drankjes zijn tegenwoordig veel te koop. Is heel gezond. Maar er is een flinke kans dat je er te veel van binnenkrijgt, en dat kan schadelijk zijn, net als te veel anti-oxidanten. Aldus Amerikaans onderzoek. Bovendien worden vitaminedrankjes en -supplementen vooral gebruikt door mensen die dat het minst nodig hebben.

Stofjes in chocola (flavonoïden) helpen tegen verzwakking van het geheugen bij oudere mensen. Dat leert onderzoek dat mede werd gefinancierd door chocolade-producent Mars. Maar in een Mars zitten die flavonoiden niet of nauwelijks. Wel in donkere chocola.

Minder suiker, minder vet en minder vlees eten. Die adviezen lees je veel. Maar zo blijft er niks over. Want alles wat we eten bestaat uit vet, eiwit (vlees) en koolhydraten (waaronder suiker). Maar het maakt wel uit welk soort vet, welk soort eiwit en welk soort koolhydraten we eten.

Water is de populairste drank van Nederland. Gewoon water uit de kraan, of soms uit een flesje. Water wint het van koffie, thee, bier én melk. Eén op de vier drankjes is water, dat daarmee net wat populairder is dan koffie. Zo leert onderzoek van koffie-concern Nestlé.

Kinderen die niet goed ontbijten hebben later een veel grotere kans op een slechte gezondheid. Een Zweedse studie leert dat 27 jaar later de slechte ontbijters 68% meer kans hadden op het zogeheten metabool syndroom: obesitas en slechte bloedwaarden.

Groenten en fruit zijn vooral lekker. En vaak ook makkelijk. Bovendien heel gezond. Opnieuw toont wetenschappelijk onderzoek nu aan: je wordt er ook mooier van. Al binnen zes weken ziet je huid er beter uit. Wie zichzelf met zo'n mooiere teint terugziet, blíjft groente en fruit eten.

Eten volgens de Schijf van 5 is gezond, zegt het Voedingscentrum. Beter is de piramide, vinden sommige wetenschappers. Het beste is de Zandloper, meent de Belgische arts Kris Verburgh.

Melk is het eerste voedsel dat ieder mens krijgt - van de eigen moeder. Dat moet dus wel krachtvoer zijn. En dat is het ook - maar vooral voor babietjes. Volwassenen hebben meer aan zuivel in de vorm van karnemelk, yoghurt, kwark of kaas.

Muesli is een van de gezondste soorten ontbijt die er bestaan: granen, vruchten en noten met melk of yoghurt. Veel populairder is cruesli. Dat is krokanter dan muesli maar vooral ook zoeter. Veel zoeter meestal, en daarmee lang niet zo gezond.

Bestaat er ook zoiets als 'verantwoorde snoep'? O jawel: fruit! In vele soorten. Maar ook verantwoorde snoep dat je even lekker uit een zakje kunt eten tijdens het autorijden of tv-kijken? Ja, dat bestaat ook. Suikervrije snoep, dat bovendien geen kleur- of smaakstoffen bevat.

Voor een goede gezondheid is het onder meer van belang dat voedsel volwaardig is. Dus voldoende calorieën, maar vooral ook voldoende voedingsstoffen: eiwitten, koolhydraten, vetten plus vitaminen, mineralen en vezels.

Vitamines zijn heel specifieke stofjes die we in kleine hoeveelheden nodig hebben voor een goede gezondheid. Een tekort aan vitamine leidt na verloop van tijd tot vermoeidheid en ziektes. Wat doen die vitamines eigenlijk?

Wat we gewoonlijk 'voedselvergiftiging' noemen, kan twee soorten ellende betekenen: voedselinfectie of voedselvergiftiging.
Wat het ook is, je kunt er goed ziek van zijn.

Ons lichaam heeft voedingsstoffen nodig. Voor energie, en om te groeien natuurlijk, maar ook om voortdurend ons lijf te vernieuwen. Vind je jezelf de beste voeding waard? Wie veel rommel in zijn body stopt, kan niet verwachten dat dat resulteert in een gezond lichaam.

Gaan er nou echt veel mensen eerder dood door veel of vet eten? Of valt het allemaal wel mee?