Vrijwel overal ter wereld vormen granen basisvoedsel nummer één. Niet verwonderlijk: graan is gezond en goed te bewaren. In korrelvorm is het, zonder veel voorbereiding, maandenlang te bewaren - het moet alleen goed worden beschermd tegen muizen, insecten en schimmels.
De meest geteelde granen zijn tarwe, rijst en mais. Andere 'grote' soorten zijn rogge, haver, gerst, gierst en sorghum. Alle granen behoren tot de plantenfamilie der Gramineae of grasachtigen. Voor menselijke consumptie moeten graankorrels eerst worden gekookt (rijst, mais) of vermalen, waarna er een enorm scala aan producten van kan worden gebakken.
Tarwe
Tarwe is van oudsher het basisvoedsel van volkeren uit Europa en westelijk Azië, maar ook van de vanuit Europa gekoloniseerde gebieden als Noord- en Zuid-Amerika en Australië. Dit graan moet vermalen worden tot meel om er iets eetbaars van te bakken. De wereldproductie bedraagt jaarlijks circa 650 - 700 miljoen ton.
Rijst
Rijst is de meest gegeten graansoort ter wereld, vooral in volkrijke staten als China, India en heel Zuid-oost Azië, maar ook veel in Midden- en Zuid-Amerika. Koken van de korrel volstaat om het te eten, maar vermalen tot meel kan er ook heel veel mee. De wereldprocuctie is circa 650 - 700 miljoen ton per jaar.
Mais
Mais is voor mensen alleen eetbaar na vermaling van de korrel - met uitzondering van de suikermais, dat alleen gekookt hoeft te worden. Mais is voornamelijk veevoer, als kolf of als verhakselde hele plant. De uit mais te winnen olie kan in de keuken worden gebruikt, of verwerkt tot bio-diesel. De jaarproductie is bijna 800 miljoen ton.
Rogge, haver, spelt
Andere voor mensen goed eetbare granen zijn rogge, haver, boekweit en spelt. Laatstgenoemde is een 'bijna vergeten' graansoort, dat sinds enige jaren weer populair is bij mensen met de aandoening coeliakie, die geen tarwegluten (eiwitten) kunnen verdragen.
Gierst en sorghum worden vooral in Afrika veel verbouwd en gegeten.
Gerst is onmisbaar voor de bereiding van bier.
Graanstro (de gedroogde stengels van granen) is een belangrijke bron van veevoeder of voor de huisvesting van dieren.
Quinoa
Quinoa is een bijzonder gewas, om twee redenen. Ten eerste: het is geen graan, maar het gaat om zaadjes van een plant die lijkt op zuring, of biet of spinazie. Ten tweede: het is hartstikke gezond. Groot voordeel van quinoa is dat het alle noodzakelijke aminozuren bevat die mensen moeten hebben.
Quinoa wordt vooral geteeld in het Zuidamerikaanse Andes-gebergte. Het is een soort indianengraan. Volgens kenners zou het in Nederland ook goed kunnen groeien. De opbrengst blijft wel ver achter bij die van andere granen, waardoor quinoa per kilo nog vrij duur is.
Meer info
Meer over diverse soorten graan, hun eigenschappen en toepassingen, is te vinden bij dekooktips.
Zo ongeveer alles over de ontwikkeling van productie, handel en prijzen is te vinden bij de International Grains Council.